แคว้นโบราณในดินแดนไทย : แคว้นละโว้

แคว้นละโว้

ระยะเวลา ประมาณพุทธศตวรรษที่ 11-18

          แคว้นละโว้มีเมืองละโว้เป็นศูนย์กลางการปกครอง เริ่มต้นจากแหล่งชุมชนในแม่น้ำ 3 สาย คือ แม่น้ำเจ้าพระยา ลพบุรี และป่าสัก การตั้งชุมชนในแหล่งอุดมสมบูรณ์ทำให้สามารถผลิตข้าวได้เป็นจำนวนมาก จึงกลายเป็นแหล่งข้าวที่สำคัญ และมีการติดต่อค้าขายทางทะเล ราวพุทธศตวรรษที่ 10 -12 ละโว้กลายเป็นเมืองขนาดใหญ่ และมีความเจริญรุ่งเรืองมากขึ้นเรื่อยๆ จนมรอิทธิพลครอบคลุมดินแดนภาคกลางตอนบน ตั้งแต่จังหวัดนครสวรรค์ลงมา รวมทั้งภาคตะวันออกและภาคตะวันออกเฉียงเหนือบางส่วนในช่วงศตวรรษที่ 13-14 แคว้นละโว้มีความเจริญรุ่งเรืองอย่างมาก โดยเฉพาะพุทธศาสนานิกายเถรวาท

                แคว้นละโว้นับได้ว่าเป็นศูนย์กลางความเจริญทางพระพุทธศาสนา ซึ่งเป็นรากฐานทางวัฒนธรรมไทยแถบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ต่อมาในระยะหลัง นักโบราณคดีพบว่าตัวเมืองละโว้มีการสร้างกำแพงเมือง คูเมือง คลองส่งน้ำ และทำคันดินระบายน้ำเข้ามาใช้ในตัวเมืองและบริเวณใกล้เคียงอีกด้วย

          อย่างไรก็ตาม ในช่วงที่แคว้นละโว้ตกอยู่ภายใต้อิทธิพลของกัมพูชา (ราวพุทธศตวรรษที่ 16) ทำให้ละโว้รับอิทธิพลศิลปวัฒนธรรมขอมไว้ด้วย ดังจะเห็นได้จากจารึกของละโว้ในช่วงนี้จะจารึกเป็นภาษาขอม รวมทั้งการสร้างโบราณสถาน รูปเคารพ และรูปปั้นต่างๆ จะเกี่ยวเนื่องกับศาสนาพราหมณ์เป็นส่วนใหญ่ เช่น รูปยักษ์ และเทวรูป นอกจากนี้ยังมีความเชื่อในพระพุทธศาสนา ดังจะเห็นได้จากพระพุทธรูปปางนาคปรก เป็นต้น

พระปรางค์สามยอด จังหวัดลพบุรี

          แม้ว่าละโว้จะได้รับอิทธิพลจากขอมไว้เป็นอันมาก แต่บางส่วนก็นำมาปรับปรุงผสมผสานกับอารยธรรมเดิมของตนที่รับมาจากทราวดีจนมีลักษณะเฉพาะตน ดังจะเห็นได้จากสถาปัตยกรรมพระปรางค์สามยอดในตัวเมืองลพบุรี ซึ่งนอกจากเป็นสิ่งที่แสดงให้เห็นถึงความเจริญรุ่งเรืองทางด้านศิลปะแล้วยังแสดงให้เห็รถึงความเชื่อที่ผสมผสานระหว่างศาสนาพุทธและฮินดูด้วย

          แคว้นละโว้ในตอนเริ่มต้น สันนิษฐานว่าน่าจะอยู่ที่เมืองลพบุรี ต่อมาประมาณพุทธศตวรรษที่ 17 จึงได้ย้ายมาอยู่ที่เมืองอโยธยา จนกระทั่งมีการสถาปนาอาณาจักรอยุธยาขึ้นใน พ.ศ. 1893 ละโว้จึงได้กลายเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาไปในที่สุด

รูปปั้นพระนางจามเทวี

           สรุป แค้วนจักรละโว้ เป็นแคว้นโบราณในดินแดนลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาฝั่งตะวันออก ในช่วงพุทธศตวรรษที่ 11-18 มีศูนย์กลางอยู่ที่เมืองละโว้ (จังหวัดลพบุรี) มีความเจริญรุ่งเรืองในยุคเดียวกับแค้วนทวารวดี แต่ต่อมาเมื่อขอมหรือเขมรโบราณขยายอำนาจเข้ามาในบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา ทำให้ละโว้ต้องตกเป็นประเทศราชของขอมและยอมรับในอารยธรรมของชนชาติขอมในที่สุด  ที่ตั้งของอาณาจักรละโว้อยู่ในบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำที่อุดมสมบูรณ์ มีแม่น้ำหลายสายไหลผ่าน ได้แก่ แม่น้ำเจ้าพระยา ป่าสัก และลพบุรี เป็นเส้นทางคมนาคมที่ส่งเสริมการค้าขายระหว่างเมืองต่างๆ เมื่อมีการติดต่อค้าขายกับพ่อค้าต่างชาติ ทำให้ละโว้มีความเจริญรุ่งเรืองทางเศรษฐกิจ  จากหลักฐานทางด้านโบราณคดีพบว่า ผู้คนส่วนใหญ่ในดินแดนละโว้เป็นชาวมอญ ได้แก่ จารึกภาษามอญโบราณบนเสาหินแปดเหลี่ยมและจารึกบนพระพุทธรูปปางประทานพรที่ลพบุรี และตำนานจามเทวีวงศ์ ที่เรียกชาวละโว้ว่า “ชาวรามัญ” เป็นต้น